Βιογραφικό σημείωμα Νίκου Παπασάββα

Γεννήθηκε το 1943 στο χωριό Μαραθόβουνος (επαρχία Αμμοχώστου) αλλά από το 1945 έζησε με την οικογένειά του στη Λευκωσία όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως ιερέας.

Μετά την αποφοίτησή του από το δημοτικό σχολείο <Ελένειον> φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο (1955-1961). Παράλληλα με τις γυμνασιακές του σπουδές διδάκτηκε τη Βυζαντινή Μουσική από τον τότε Πρωτοψάλτη της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Θεόδουλο Καλλίνικο.

Κατά το διάστημα 1961-1966 έζησε στην Αθήνα όπου σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο εκεί Πανεπιστήμιο. Την ίδια εποχή σπούδαζε και τη Βυζαντινή Μουσική στο <Ελληνικό Ωδείο> με καθηγητές τους Διαμαντή Μαυραγάνη και Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου αποκτώντας πρώτα το πτυχίο Ιεροψάλτου και έπειτα το δίπλωμα Μουσικοδιδασκάλου (καθηγητή της Βυζαντινής Μουσικής).

Το σπουδαιότερο γεγονός όμως για την περαιτέρω μουσική του κατάρτιση ήταν η γνωριμία του με τον αείμνηστο κορυφαίο διδάσκαλο και Πρωτοψάλτη Αθανάσιο Παναγιωτίδη (1910- 1989) από τον οποίο έμαθε το βαθύτερο νόημα της ψαλτικής τέχνης και το γνήσιο Βυζαντινό ύφος του ψάλλειν.

Επιστρέφοντας μετά τις σπουδές του στην Κύπρο υπηρέτησε στην Εθνική Φρουρά και εν συνεχεία εργάστηκε ως καθηγητής Φιλολογίας σε διάφορα σχολεία (1968-2001). Το 1969 διορίστηκε από τον Μητροπολίτη Άνθιμο Πρωτοψάλτης στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Νάπας Λεμεσού. Την ίδια εποχή άρχισε και και τη διδασκαλία της Βυζαντινής Μουσικής. Από το 1975 και για είκοσι περίπου χρόνια διηύθυνε τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού όπου φοίτησαν εκατοντάδες σπουδαστές πολλοί από τους οποίους υπηρετούν ως ιεροψάλτες σε διάφορους ναούς.Μερικοί συνέχισαν τις Μουσικές σπουδές τους και είναι πλέον διδάσκαλοι της Βυζαντινής Μουσικής.

Από το 1988 άρχισε την έκδοση Μουσικών βιβλίων που να καλύπτουν ως προς το περιεχόμενο απόλυτα τις ανάγκες του αναλογίου, χωρίς να απομακρύνονται από την παράδοση των <κλασσικών>, όπως λέγονται,μαθημάτων. Οι διασκευές,όπου υπάρχουν, γίνονται σύμφωνα με την προφορική παράδοση όπως διασώθηκε από τους μεγάλους διδασκάλους του εικοστού αιώνα.

Εκδοθέντα βιβλία: Μέθοδος Βυζαντινής Μουσικής, Σύντομη θεωρία της Β।Μ।, Αυτόμελα και Προσόμοια, Ύμνοι του Εσπερινού, Ύμνοι του Όρθρου, Θεία Λειτουργία (μικρή έκδοση και μεγάλη έκδοση), Ύμνοι του Τριωδίου, Ύμνοι Μεγάλης Εβδομάδος, Ύμνοι Πεντηκοσταρίου, Ύμνοι Γάμου - Βαπτίσεως, Ύμνοι Μεγάλων Εορτών, Καταβασίαι-Πολυέλεοι, Δοξαστάρια όλων των μηνών, Ακάθιστος Ύμνος-Παρακλητικοί Κανόνες-Ύμνοι Μ।Αποδείπνου, Ύμνοι Νεκρωσίμου ακολουθίας, Μυρίπνοα άνθη ( ανθολογία ύμνων ).

Όλοι οι ύμνοι είναι ηχογραφημένοι έτσι ώστε να διευκολύνεται ο σπουδαστής στην εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής αλλά και οποιοσδήποτε φιλόμουσος να μπορεί να ακούει όποιους ύμνους επιθυμεί।

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
( Θεωρία και πράξη )

ΒΙΒΛΙΟΝ Α΄ - Μέρος Α΄: α) Βασικά θεωρητικά στοιχεία β) Ασκήσεις και απλές μελωδίες
για εκμάθηση των χαρακτήρων της Βυζαντινής Μουσικής।
Μέρος Β΄: α) Σύντομη θεωρία της Βυζαντινής Μουσικής
β) Οι ΗΧΟΙ της Βυζαντινής Μουσικής
Μέρος Γ΄: Ασκήσεις και ύμνοι στους οκτώ ήχους της Β।Μ। σε μέλος ειρμο-
λογικό (σύντομο) - Επείσακτα μέλη.
ΒΙΒΛΙΟΝ Β΄- Ασκήσεις και ύμνοι σε όλους τους ήχους σε μέλος Στιχηραρικό και αργό
ειρμολογικό।
Μουσικές φράσεις για εκμάθηση των Φ θ ο ρ ώ ν।
Παραδείγματα εμμελούς απαγγελίας Ευαγγελίου και Αποστόλου
Οκτώ σύντομα Χερουβικά - Οκτώ σύντομα Κοινωνικά।
Παραδείγματα ερμηνείας του Εκκλησιαστικού μέλους।
Πίνακες κλιμάκων.

Υ Μ Ν Ο Ι ΤΟΥ Ε Σ Π Ε Ρ Ι Ν Ο Υ ( σελ। ३१५ )

Προοιμιακός - Κύριε, ελέησον - Οι οκτώ ήχοι σε μέλος Ειρμολογικό και Στιχηραρικό - Φως ιλαρόν - Προκείμενα της εβδομάδος - Ύμνοι αρτοκλασίας - Θεοτοκία - Ανοιξαντάρια -
Κεκραγάρια αργοσύντομα ( τέσσερις ήχοι ) - Κεκραγάρια αργά (Ήχοι Α΄και Β΄) - Στιχολογία

Προκείμενα Δεσποτικών εορτών και Διακαινησίμου - Θεοτόκε Παρθένε ( Οκτάηχον μονόχο -
ρον ) - Θεοτόκε Παρθένε ( αργόν οκτάηχον δίχορον ) - Το όμμα της καρδίας μου ( καλοφωνι -
κός ειρμός ) - Ύμνοι ψαλλόμενοι μετά την Λιτανείαν - Τροπάρια μνημοσύνων και άλλα.

ΥΜΝΟΙ ΤΟΥ ΟΡΘΡΟΥ

Ευλογητάρια - Θεός Κύριος - Απολυτίκια - Θεοτοκία - Καθίσματα - Υπακοή - Αναβαθμοί-
Κανόνες ( δύο ωδές )।
Η τάξις του Εωθινού Ευαγγελίου : Πάσα πνοή - Δόξα σοι Κύριε - Ανάστασιν Χριστού -
Ψ α λ μ ό ς Ν΄ ( σε πέντε ήχους ) ।
Κοντάκιον και Οίκος - Καταβασίαι < Ανοίξω το στόμα μου > - Τιμιωτέρα (σε έξι ήχους)।
Άγιος Κύριος - Υψούτε Κύριον - Τα ένδεκα Εξαποστειλάρια με τα Θεοτοκία ।
ΑΙΝΟΙ: Πάσα πνοή - Αινείτε αυτόν - Στιχηρά των Αίνων ( έξι για κάθε ήχο )।
Τα ένδεκα Εωθινά Δοξαστικά ( δύο σειρές : σύντομα και συνθετώτερα ) - Υπερευλογημέ -
νη ( σε όλους τους ήχους )
Δ ο ξ ο λ ο γ ί α ι ( δύο σειρές: συνήθεις και πανηγυρικαί ) - Σήμερον σωτηρία (οκτώ ήχοι)
Το Α΄ αντίφωνον του Δ΄ήχου ( στιχηραρικώς ) - Ασματικόν του Σταυρού ।
Εις πολλά έτη Δέσποτα - Τον Δεσπότην και Αρχιερέα (κατά την προσκύνησιν των εικό -
νων - ήχος Βαρύς διατονικός )

Κ Α Τ Α Β Α Σ Ι Α Ι ( και άλλοι ύμνοι )

Καταβασίαι όλων των Εορτών ( αργές και σύντομες ) - Η Θ΄ωδή των Δεσποτικών και
Θεομητορικών εορτών - Η Τιμιωτέρα ।
Π ο λ υ έ λ ε ο ι : < Δούλοι Κύριον > ( τρεις σειρές ) - < Επί τον ποταμόν Βαβυλώνος >
< Εξομολογείσθε τω Κυρίω > - < Λόγον αγαθόν > ( πέντε σειρές ) - Ψαλμός ΡΜΕ΄ -
Δοξολογία αργοσύντομη ( Ήχος Β΄) ।
Ύμνοι Κ α λ ο φ ω ν ι κ ο ί: < Έφριξε γη > - < Ικετεύομεν οι δούλοι σου > - < Δοξάσωμεν Τριάδα αχώριστον > - < Προστασία των χριστιανών > ( Οκτάηχον )

ΥΜΝΟΙ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΟΡΤΩΝ
( Δεσποτικών - Θεομητορικών )

Το βιβλίο αυτό περιέχει: Κεκραγάρια-Προσόμοια - Ιδιόμελα - Δοξαστικά - Απολυτίκια-
Καθίσματα - Προκείμενα - Τα μετά τον Ν΄Ψαλμόν - Καταβασίες - Θ΄Ωδή - Εξαποστειλάρια -
Εισοδικά - Κοντάκια - Αντί του Άξιόν εστιν - Πολυέλεον για Θεομητορικές εορτές - Ύμνους
Καλοφωνικούς - Δόξα Και νυν όλων των ήχων।
Εορτές : Το Γενέθλιον της Θεοτόκου - Η ύψωσις του Τιμίου Σταυρού - Η Αγία Σκέπη της
Θεοτόκου - Τα Εισόδια της Θεοτόκου - Κυριακή των Αγίων Προπατόρων - Κυριακή προ της
Χριστού Γεννήσεως - Παραμονή Χριστουγέννων - Η Γέννησις του Χριστού - Η Σύναξις της
Θεοτόκου - Κυριακή μετά την Χριστού Γέννησιν - Πρωτομάρτυρος Στεφάνου - Περιτομή του
Χριστού - Μεγάλου Βασιλείου - Προεόρτια Θεοφανείων - Παραμονή Θεοφανείων - Τα Άγια
Θεοφάνεια - Η Σύναξις του Τιμίου Προδρόμου - Η Υπαπαντή του Χριστού - Ο Ευαγγελισμός
της Θεοτόκου - Η Μεταμόρφωσις του Χριστού - Η Κοίμησις της Θεοτόκου.

ΥΜΝΟΙ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ ( Βιβλίον Α΄)

Περιέχει ΟΛΟΥΣ τους ύμνους Εσπερινού και Όρθρου που ψάλλονται τις Κυριακές, από
την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή των Βαϊων।
Ύμνοι: Προσόμοια και Ιδιόμελα μετά των στίχων - Δοξαστικά - Απολυτίκια - Κοντάκια-
Εξαποστειλάρια - Καταβασίες ( σύντομες και αργές ) - Κοινωνικά - Τον Πολυέλεον < Επί τον ποταμόν Βαβυλώνος > - Της μετανοίας...- Ύμνους Προηγιασμένης Θ।Λ। κ। α।
( Τα δοξαστικά των Αίνων προσφέρονται με δύο τρόπους, απλά και σύνθετα )।
Κυριακές: Τελώνου και Φαρισαίου - Ασώτου - Απόκρεω - Τυρινής - Α΄Νηστειών - Β΄Νη-
στειών ( Ορθοδοξίας ) - Γ΄Νηστειών - Δ΄Νηστειών - Ε΄Νηστειών - Σάββατον του Λαζάρου-
Κυριακή των Βαϊων.
Οι ύμνοι : Της μετανοίας - Της σωτηρίας - Τα πλήθη, είναι μελοποιημένοι σε τέσσερις
ήχους

ΥΜΝΟΙ ΤΟΥ Τ Ρ Ι Ω Δ Ι Ο Υ ( Βιβλίον Β΄)

Περιέχει τους ύμνους του Σαββάτου των Κεκοιμημένων και της Π ρ ο η γ ι α σ μ έ ν η ς :
Κατευθυνθήτω - Νυν αι Δυνάμεις ( σε διαφόρους ήχους ) - Γεύσασθε και ίδετε ( σε διαφόρους
ήχους ) - Ευλογήσω τον Κύριον - Πληρωθήτω το στόμα ημών ।
Επίσης τους ύμνους που ψάλλονται στις Προηγιασμένες Τετάρτης και Παρασκευής της Με -
γάλης Τεσσαροκοστής και τα Μ α ρ τ υ ρ ι κ ά।
Περιέχει και τους ύμνους που ψάλλονται στους Κατανυκτικούς Εσπερινούς ( από την Κυρια -
κή της Τυρινής μέχρι την Ε΄Κυριακή των νηστειών ).

ΥΜΝΟΙ ΤΟΥ Π Ε Ν Τ Η Κ Ο Σ Τ Α Ρ Ι Ο Υ

Περιέχει τους ύμνους που ψάλλονται από τα μεσάνυκτα του Μ।Σαββάτου ( Όρθρος της
Αναστάσεως ) μέχρι και την Κυριακή των Αγίων Πάντων :
Κυριακή του Πάσχα - Μέγας Εσπερινός του Πάσχα ( Αγάπη ) - Προκείμενα Διακαινησίμου -
Αγίου Γεωργίου - Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης - Ζωοδόχου Πηγής - Κυριακή του
Θωμά - Κυριακή των Μυροφόρων - Κυριακή του Παραλύτου - Τετάρτη της Μεσοπεντηκο -
στής - Κυριακή της Σαμαρείτιδος - Κυριακή του Τυφλού - Πέμπτη της Αναλήψεως - Κυρια-
κή των Αγίων Πατέρων - Σάββατον των Κεκοιμημένων - Κυριακή της Πεντηκοστής - Δευ -
τέρα του Αγίου Πνεύματος - Κυριακή των Αγίων Πάντων.

ΥΜΝΟΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ

Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει ΟΛΟΥΣ τους ύμνους πού ψάλλονται από το εσπέρας της
Κυριακής των Βαϊων ( Όρθρος Μ। Δευτέρας) μέχρι το πρωί του Μ।Σαββάτου ( Α΄Ανάστα-
ση )।

Δ Ο Ξ Α Σ Τ Α Ρ Ι Α ( τέσσερις τόμοι )

Οι τόμοι αυτοί περιέχουν τους κυριότερους ύμνους όλων των αγίων που οι ακολουθίες
τους περιλαμβάνονται στα εν χρήσει Μηναία της Εκκλησίας καθώς και στα Κύπρια Μηναία:
Ιδιόμελα - Δοξαστικά - Απολυτίκια - Θεοτοκία κ।λ.π.
Α΄τόμος : Ιανουάριος - Φεβρουάριος - Μάρτιος - Απρίλιος।
Β΄τόμος : Μά ι ος - Ιούνιος - Ιούλιος
Γ΄τόμος : Αύγουστος - Σεπτέμβριος - Οκτώβριος
Δ΄τόμος : Νοέμβριος - Δεκέμβριος

ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ - ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

ΜΕΓΑ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟΝ - ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ
Το βιβλίο αυτό περιέχει ό τι αφορά την ακολουθία του < Ακαθίστου Ύμνου > :। Τυπική διά-
ταξη - Μικρό Απόδειπνο - Χαιρετισμούς ( Α - Ω ) - Τον Κανόνα του Ακαθίστου - Τη Υπερμά-
χω ( τέσσερις τρόποι ) - Εφύμνια σε όλους τους ήχους ( Χαίρε νύμφη ανύμφευτε - Αλληλού-
ια - Την ωραιότητα ( τρεις τρόποι ).
Περιέχει επίσης πλήρη ακολουθία του Μικρού και Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος προς
την Υπεραγία Θεοτόκο।
Περιλαμβάνει και την ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου: Τυπική διάταξη - Ύμνους -
Και όλο τον Μεγάλο Κανόνα ( μελοποιημένο )।

ΣΥΝΤΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΛΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Είναι ένα μικρό βιβλίο που περιλαμβάνει τους βασικούς και απαραίτητους ύμνους της
Θείας Λειτουργίας।Πολύ βοηθητικό για τους μη έμπειρους ιεροψάλτες διότι εκτός από τους
ύμνους έχει και τα εκφωνούμενα από τον ιερέα ή και τον διάκονο।
Ύμνοι: Κύριε ελέησον - Αντίφωνα - Τα οκτώ αναστάσιμα απολυτίκια - Εισοδικό - Κοντά-
κιο - Τρισάγιος ύμνος - Χερουβικό ( σύντομο ) - Λειτουργικά απλά - Κοινωνικό - μερικοί ψαλ-
μοί - Πολυέλεος ( Δούλοι Κύριον ) - Δειγματική απαγγελία Αποστόλου και Ευαγγελίου ।
Επίσης Χερουβικό και Λειτουργικά εκτενέστερα σε ήχο Πλάγιο Δ΄ και Πλάγιο Α΄.

ΕΠΙΤΟΜΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Μετά τους βασικούς πρώτους ύμνους ( Κύριε ελέησον, Αντίφωνα, Απολυτίκια, Εισοδικόν
και Κοντάκιον) έχει το Τρισάγιον του Αποστόλου και < Δύναμις > σε ήχους Β΄, Α΄, Γ΄και ΠΛ।Δ΄, Όσοι εις Χριστόν, Τον Σταυρόν σου, Οκτώ Χερουβικά με τα Λειτουργικά, οκτώ Κοι -
νωνικά, Ψαλμούς σε όλους τους ήχους, Πολυέλεον < Εξομολογείσθε >, ύμνους της Θ।Λ। του
Μεγάλου Βασιλείου, Προσευχές της Θείας μεταλήψεως, ύμνους Μνημοσύνων και ύμνους
Απολύσεως

ΑΥΤΟΜΕΛΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΑ

Το βιβλίο αυτό περιέχει πενήντα τρία αυτόμελα τροπάρια που χρησιμεύουν ως πρότυπα
βάσει των οποίων ψάλλονται τα προσόμοια। Για καλύτερη εκμάθηση των προσομοίων, εκτός
από τα αυτόμελα, παρατίθεναι χωρίς φθόγγους αλλά μόνο με το ποιητικό κείμενο αρκετά
τροπάρια - προσόμοια για κάθε αυτόμελο।Έτσι γίνεται εξάσκηση για να μπορεί ο σπουδαστής
ή ο ιεροψάλτης να ψάλλει άνετα και σωστά τα προσόμοια.

ΥΜΝΟΙ ΝΕΚΡΩΣΙΜΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ

Περιέχει όλους τους ύμνους που ψάλλονται σε κάθε Νεκρώσιμη ακολουθία : Άμωμος - Ευλο -
γητάρια - Κοντάκιον ( με διάφορους τρόπους ) - Ιδιόμελα κατ΄ ήχον - Απόστολος - Ευαγγέλι-
ο - Αιωνία η μνήμη - Δεύτε τελευταίον ασπασμόν κ।λ।π। ( σύντομα και αργά ) - άλλοι ύμνοι
σε αργό μέλος - Τρισάγιον αργόν।
Επίσης τους ύμνους που ψάλλονται στη Διακαινήσιμη εβδομάδα και τους Μακαρισμούς.